Her dokuz saatte bir çaktığı gözlenen bir X-ışın parlamasıdır bu.
Dikkatli bir çalışmadan sonra, İngiltere’deki Leicester Üniversitesi’nden gökbilimci Andrew King, olası bir neden belirledi. Bir kara deliğe yakalanmış, çevresinde dokuz saatlik, eliptik bir yörüngeye sıkışmış ölü bir yıldız. Yıldız her yakın geçişinde, kara delik yıldızın malzemesini daha fazlasını bulandırmakta.
King, Nisan 2020’de yaptığı açıklamada, “Beyaz cüce bir yıldız, kara deliğe yakın eliptik bir yörüngeye kilitlenmiş ve her dokuz saatte bir yörüngede dönüyor. En yakın yaklaşımında, kara deliğin olay ufkunun yaklaşık 15 katı yarıçapında, gaz yıldızdan karadeliğin etrafındaki bir toplama diskine çekiliyor ve gözlem araçlarının algıladığı X-ışınları salınıyor” dedi.
Kara delik, GSN 069 adlı bir galaksinin çekirdeğidir ve süper kütleli kara deliklerde görülmediği kadar epeyce hafif olup Güneş’in kütlesinin yalnızca 400 bin katıdır. Öyle olmasına rağmen aktiftir, sıcak bir toplama malzemesi diskiyle çevrilidir, kara delik böyle beslenir ve büyür.
King’in modeline göre, bu kara delik, güneş benzeri bir yıldızın son evrim aşaması olan kırmızı dev bir yıldızın biraz fazla yaklaştığı sırada, aktif olarak malzeme biriktirme işi yapıyordu. Çekirdeğindeki yakıt bittiğinde, yıldızın dış katmanları derhal ayrıldı ve evrimini hızlandırarak beyaz bir cüceye dönüştü. Yıldız nükleer yakıtını tükettiğinde arda kalan ölü bir çekirdektir (beyaz cüceler, canlı yıldızların füzyon süreçleriyle değil, artık ısıyla parlarlar).
Ancak beyaz cüce, yolculuğuna devam etmek yerine kara deliğin etrafındaki yörüngede yakalandı ve onu beslemeye devam etti. King, X-ışını parlamalarının büyüklüğüne, kara delik kütle transferinin ürettiği işaret fişeklerine ve yıldızın yörüngesine ilişkin anlayışımıza dayanarak, yıldızın kütlesini de sınırlamayı başardı. Beyaz cücenin Güneş kütlesinin 0.21 katı olduğunu hesapladı.
Bu miktardaki bir ölçek, bir beyaz cüce için oldukça standart bir kütledir. Yıldızın bir beyaz cüce olduğunu varsaydığımız için, diğer beyaz cüceler ve yıldızların evrimi konusundaki bilgimize dayanarak, yıldızın helyum bakımından zengin olduğunu ve uzun bir zaman önce hidrojenini tüketmiş olduğu sonucuna varabiliriz. King, “250 milyon ışık yılı uzaktaki küçük bir yıldızın yörüngesinin, kütlesinin ve bileşiminin belirlenip çıkarılabileceğini düşünmek olağanüstü bir olaydır” dedi.
Bu parametrelere dayanarak, yıldızın yörüngesinin, hız kaybederek dönen bir tepe gibi hafifçe sallanacağını da tahmin etti. King’e göre, bu yalpalama her iki günde bir tekrarlanmalı ve sistemi yeterince uzun süre gözlemlersek, onu tespit edebiliriz. Bu durumda, kara deliklerin zaman içinde giderek daha fazla kütleselleştiği bir mekanizma olmalıdır. Ancak bunu doğrulamak için bu tür sistemleri daha fazla incelememiz gerekir ve bunların tespit edilmesi kolay olmayabilir.
Birincisi, GSN 069’un kara deliği daha düşük kütlelidir, bu da yıldızın daha yakın bir yörüngede hareket edebileceği anlamına gelir. Daha büyük bir kara delikte hayatta kalmak için, bir yıldızın çok daha büyük bir yörüngede olması gerekirdi, bu da beslemedeki herhangi bir periyodikliğin gözden kaçmasının daha kolay olacağı anlamına gelir. Ve yıldız daha çok yaklaşırsa, kara delik onu yok eder.
Böyle bir örneğin tespit edilmiş olması, bu türden tek sistem olmadığı anlamına da gelmektedir. King, “Astronomik terimlerle, bu olay şu anki teleskoplarımız tarafından sadece kısa bir süre için görülebilir. Bu yüzden böyle bir olayı yakaladığımız gibi olağanüstü derecede şanslı olmadıkça, Evrenin başka yerlerinde kaçırdığımız daha pek çok şey olacaktır” dedi.
Yıldızın geleceğine gelince, eğer başka hiçbir şey değişmezse, yıldız olduğu yerde kalacak, kara deliğin etrafında dönecek ve milyarlarca yıl boyunca yavaş yavaş emilerek soyulmaya devam edecektir.
Bu, boyutunun büyümesine ve yoğunluğunun azalmasına neden olacaktır – beyaz cüceler Dünya’dan sadece biraz daha büyüktür – ta ki bir gezegen kütlesine inene kadar, hatta belki de sonunda bir gaz devine dönüşene kadar. King, “Kurtulmak için çok uğraşsa da, ancak kaçışı yok kara delik onu yavaş yavaş yiyecek ama asla durmayacaktır” dedi.
