Hindistan Uzay Bilimleri Merkezi (IISER) araştırmacıları, Güneş’in manyetik alanı ile güneş leke döngüsü arasında yeni bir bağlantı ortaya çıkardılar. Bu bulgunun, güneş aktivitesindeki zirvenin tahmin edilmesine olanak sağlayacağı ve şu anda devam eden 25. güneş döngüsü zirvesinin yakın zamanda, muhtemelen önümüzdeki yıl içinde gerçekleşmesi bekleniyor.

Yıldızımız Güneş, plazma olarak bilinen sıcak iyonize gazdan oluşur. Büyük plazma akışları ve konveksiyon, Güneş’in içinden yüzeye karanlık noktalar olarak ortaya çıkan manyetik alanlar oluşturmak için bir araya gelir. Bu güneş lekeleri Dünya’nın büyüklüğüyle karşılaştırır ve Dünya’nın manyetik alanından yaklaşık 10.000 kat daha güçlü olan yoğun manyetik merkezlerdir.

Bazen güneş lekesi manyetik alanları şiddetli olaylarla bozulduğunda patlamalar veya koronal kütle püskürmeleri (CME) gibi manyetik fırtınaların doğmasına neden olur. Bu fırtınalar yüksek enerjili radyasyon yayar ve büyük miktarda manyetize plazmayı dış uzaya fırlatır. Bu fırtınaların şiddetlileri, Dünya’ya yönlendiğinde yörüngedeki uydulara, elektrik şebekelerine ve telekomünikasyona ciddi zararlar verebilir.

Güneş Lekesi Döngüsü ve Tarihsel Gözlemler

1600’lü yılların başlarından itibaren yüzyıllardır süren gözlemler, güneş leke sayılarının dönemsel olarak değiştiğini göstermektedir. Yaklaşık her 11 yılda bir, gezegensel uzay ortamında veya uzay havasında en şiddetli tedirginliklerin beklendiği zamanlarda, güneş aktivite sayısı ve yoğunluğu zirveye ulaşır. Ancak bu zirvenin ne zaman gerçekleşeceğini tahmin etmek hâlâ zordur.

Güneş döngüsü, Güneş’in içindeki plazma akışlarından elde edilen enerjiyle çalıştırılan bir dinamo mekanizması tarafından üretilir. Bu dinamonun, Güneş’in manyetik alanının iki ana bileşenini içerdiği anlaşılmaktadır; biri güneş lekelerinin döngüsünde, diğeri ise Güneş’in büyük ölçekli dipol alanının geri dönüşümünde kendini gösterir.

İkincisi Dünya’nın manyetik alanına çok benzer; Güneş’in bir kutbundan diğerine uzanır. Güneş lekelerinin döngüsüyle birlikte Güneş’in dipol alanının da güçlenip zayıfladığı, kuzey ve güney manyetik kutuplarının da her 11 yılda bir yer değiştirdiği gözlenmektedir.

Waldmeier Etkisi ve Yeni Keşifler

1935’te İsviçreli gökbilimci Max Waldmeier, bir güneş lekesi döngüsünün yükseliş hızı ne kadar fazlaysa, gücünün de o kadar çok olduğunu, dolayısıyla daha güçlü döngülerin zirve yoğunluğuna ulaşmasının daha az zaman aldığını keşfetti. Bu ilişki, erken yükselme evresine ait gözlemlere dayanarak bir güneş lekesi döngüsünün gücünü tahmin etmek için sıklıkla kullanılmıştır.

IISER’den Priyansh Jaswal, Chitradeep Saha ve Dibyendu Nandy, devam eden güneş lekesi döngüsünün artış hızıyla ilgili yeni bir ilişkinin, Güneş’in dipol manyetik alanındaki azalma oranının da keşfedildiğini bildirdi. Bu çalışmada, Dünya’nın dört bir yanındaki çok sayıda yer tabanlı güneş gözlemevinin onlarca yıllık veri arşivlerinden yararlanıldı.

                                Dairesel koronal kütle atımı.

Çalışma, Waldmeier etkisini tamamlıyor, Güneş’in iki ana manyetik alan bileşenini birbirine bağlıyor ve güneş leke evriminin Güneş dinamo sürecinin yalnızca bir belirtisi olmasından ziyade, Güneş’in işleyişinin ayrılmaz bir parçası olduğu teorisini de destekliyordu.

Araştırmacılar, devam eden döngünün ne zaman zirveye ulaşacağını tahmin etmek için Güneş’in dipol manyetik alanının azalma hızına ilişkin gözlemlerin güneş lekesi gözlemleriyle nasıl yararlı bir şekilde birleştirilebileceğini gösterdiler.

Analizlerinin sonucu, 25. güneş döngüsünün maksimumu büyük olasılıkla 2024’ün başlarında gerçekleşeceğini ve tahmindeki belirsizliğin Eylül 2024’e kadar değişeceğini gösteriyordu. Bu keşifle birlikte, güneş döngüleri zirvesinin zamanlaması; en yoğun aktivitenin ve en sık uzay havası bozukluklarının beklendiği zamanı tahmin etmek için yeni bir pencere açılıyordu.