Çığır açan bir araştırma, düzinelerce yıldızın etrafındaki gezegenin doğuşunun sırlarını ortaya çıkarıyor. VLT, 86 genç yıldızın çevresinde öngezegen diskleri buldu
86 gezegen oluşturan diskin yeni gözlemleri, gökbilimcilere Samanyolu’nun farklı bölgelerinde gezegenlerin nasıl ortaya çıktığına dair zengin veriler ve benzersiz bilgiler sağlıyor.
Genç yıldızların etrafında gezegen oluşturan diskler ve bunların Dünya’dan yaklaşık 600 ışık yılı uzaklıkta, gaz açısından zengin Toros bulutu içindeki konumları. Bilim insanları Toros bölgesinde toplamda 43 yıldız gözlemlediler ve bunların hepsi burada resimde görülüyor (gerçi gezegen oluşturan diskler bu hedeflerden yalnızca 39’unda tespit edildi).
Bugüne kadar 5.000’den fazla öte gezegen keşfedildi ve bunların çoğu bizim Güneş Sistemimizden oldukça farklı gezegen sistemleri içerisinde yer alıyor.
Bu çeşitliliğin nerede ve nasıl ortaya çıktığını anlamak için gökbilimcilerin, gezegen oluşumunun beşiği olan genç yıldızları saran toz ve gaz bakımından zengin diskleri gözlemlemeleri gerekiyor. Bunlar en iyi, yıldızların kendilerinin oluştuğu devasa gaz bulutlarında bulunur.
Olgun gezegen sistemlerine çok benzeyen ESO‘nun (Avrupa Güney Gözlemevi) Çok Büyük Teleskopundan (VLT) alınan yeni görüntüler, gezegen oluşturan disklerin olağanüstü çeşitliliğini gözler önüne seriyor.
Galway Üniversitesi’nden gökbilimci Christian Ginski, “Bu disklerden bazıları, muhtemelen yörüngedeki gezegenlerin karmaşık balesi tarafından yönlendirilen devasa sarmal kollar gösteriyor” dedi.
Arcetri Astrofizik Gözlemevi’nden gökbilimci Antonio Garufi, “Diğerleri gezegenlerin oluşmasıyla oluşan halkaları ve büyük boşlukları gösterirken, diğerleri tüm bu hareketlilik arasında pürüzsüz ve neredeyse hareketsiz görünüyor” diye ekledi.
Animasyon, toz ve gazdan oluşan dönen bir öngezegensel diskle çevrili yeni oluşmuş bir yıldızı göstermektedir. Enkaz birleşerek kayalık ‘gezegenimsileri’ oluşturuyor ve bunlar çarpışarak büyüyüp sonunda gezegenleri oluşturuyor.
Araştırmacılar, galaksimizin üç farklı yıldız oluşturan bölgesinde toplam 86 yıldız üzerinde çalıştılar: İkisi Dünya’dan yaklaşık 600 ışık yılı uzaklıkta bulunan Boğa Takımyıldızı ve Chamaeleon I Takımyıldızı ve diğeri bizden yaklaşık 1.600 ışık yılı uzaklıkta bulunan, gaz açısından zengin bir bulut olan Orion.
Orion’da Güneş’ten daha büyük kütleli birçok yıldızın doğum yeri olduğu biliniyor. Ekip Orion bulutunda, iki veya daha fazla gruptaki yıldızların büyük gezegen oluşturucu disklere sahip olma ihtimalinin daha düşük olduğunu buldular.
Güneşimizden farklı olarak Galaksimizdeki yıldızların çoğunun yoldaş yıldızları, yani çift ya üçlü sistemler olduğu göz önüne alındığında, bu önemli bir sonuçtur.
Bunun yanı sıra, bu bölgedeki disklerin düzensiz görünümü, disklerin eğrilmesine ve yanlış hizalanmasına neden olabilecek, içlerine gömülü büyük gezegenlerin olasılığını akla getiriyor.
Gezegeni oluşturan diskler, Dünya ile Güneş arasındaki mesafeden yüzlerce kat daha uzak mesafelere kadar uzanabilirken, bizden birkaç yüz ışık yılı uzaklıktaki konumları, gece gökyüzünde küçük iğne delikleri gibi görünmelerine neden oluyor.
ESO gezegen oluşum diskleri—Avrupa Güney Gözlemevi’nin Çok Büyük Teleskobu tarafından yakalanan gezegen oluşumunun renklendirilmiş kızıl ötesi görüntüleri.
Öngezegen disklerini gözlemlemek için gökbilimciler VLT’nin Spektro-Polarimetrik Yüksek Kontrastlı Öte gezegen ARAŞTIRMA cihazını (SPHERE) kullandılar.
Ayrıca VLT’nin X-SHOOTER cihazı kullanılarak ek veriler elde edildi; bu, araştırmacıların yıldızların ne kadar genç ve ne kadar büyük olduğunu belirlemesine olanak tanıdı.
Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizisi (ALMA), bazı yıldızları çevreleyen toz miktarı hakkında daha fazla bilgi edinmelerine yardımcı oldu.
Amsterdam Üniversitesi’nden astrofizikçi Per-Gunnar Valegård, “Gezegenlerin oluşumuna ve nihayetinde kendi Güneş Sistemimizdeki yaşamın başlangıcına işaret eden süreçlerin bu kadar güzel olması neredeyse şiirsel” dedi.
