Avrupa’nın en büyük Güneş Teleskopu GREGOR, Güneş’in manyetik ayrıntılarını açıkladı
Güneş bizim yıldızımızdır ve gezegenimiz, yaşamımız ve medeniyetimiz üzerinde derin bir etkiye sahiptir. Güneş üzerindeki manyetizmayı inceleyerek, Dünya üzerindeki etkisini anlayabilir, uydulara ve teknolojik altyapıya verilen zararı en aza indirebiliriz. GREGOR teleskobu, bilim insanlarının Güneş’te 50 km kadar küçük ayrıntıları çözmelerine olanak tanıyor ki bu, 1.4 milyon km’lik güneş çapının çokçok küçük bir kısmıdır. Bu sanki bir kilometrelik mesafeden mükemmel keskinlikle futbol sahasındaki bir iğneyi görmüş olmak gibidir.
Tenerife’deki projeyi ve Alman güneş teleskoplarını yöneten Dr. Lucia Kleint: “Bu çok heyecan verici ama aynı zamanda son derece zorlu bir projeydi. Yalnızca bir yıl içinde, mümkün olan en iyi görüntü kalitesini elde etmek için optiği, mekaniği ve elektroniği tamamen yeniden tasarladık.” Proje ekibi, bu yıl Mart ayında, gözlemevinde mahsur kaldıklarında ve optik laboratuvarı sıfırdan kurduklarında, kapatma sırasında büyük bir teknik atılım gerçekleştirdi. Ne yazık ki kar fırtınaları güneş gözlemlerini engelledi. İspanya’da koşullar Temmuz ayında yeniden açıldığında, ekip hemen geri döndü ve bir Avrupa teleskobu tarafından şimdiye kadar çekilmiş en yüksek çözünürlüklü Güneş görüntülerini elde ettiler.
Freiburg Albert-Ludwig Üniversitesi’nde profesör ve Leibniz Güneş Fiziği Enstitüsü’nün (KIS) Direktörü Prof. Dr. Svetlana Berdyugina, olağanüstü sonuçlardan çok memnun: “Proje oldukça riskliydi çünkü bu tür teleskop geliştirme işlemleri genellikle yıllar alıyor, ancak harika ekip çalışması ve titiz planlama bu başarıya yol açtı. Artık Güneş’teki bulmacaları çözmek için güçlü bir aracımız var.” Teleskobun yeni optiği, bilim insanlarının Güneş’in manyetik alanlarını, konveksiyonu, türbülansı, güneş patlamalarını ve güneş lekelerini çok detaylı bir şekilde incelemelerine olanak sağlayacak.
Temmuz 2020’de elde edilen ilk ışık görüntüleri, güneş plazmasındaki güneş lekesi evriminin ve karmaşık yapıların şaşırtıcı ayrıntılarını ortaya koyuyor.Teleskop optiği, aynalar, mercekler, cam küpler, filtreler ve diğer optik elemanların çok karmaşık sistemleridir. Örneğin fabrikasyon sorunları nedeniyle yalnızca bir öğe mükemmel değilse, tüm sistemin performansı zarar görür. Bu, yanlış reçeteyle gözlük takmaya benzer ve bulanık bir görüşe neden olur. Gözlüklerin aksine, bir teleskoptaki hangi öğelerin sorunlara neden olabileceğini tespit etmek çok zordur. GREGOR ekibi bu sorunlardan birkaçını buldu ve bunları çözmek için hesaplanmış optik modeller geliştirdiler.
Örneğin astigmatizma bu tür optik problemlerden biridir ve insanların görüşünün % 30-60’ını etkilediği gibi karmaşık teleskopları da etkiler. GREGOR’da bu, iki elemanın, saç çapının yaklaşık 1/10000’ü kadar 6 nm hassasiyetle cilalanması gereken eksen dışı parabolik aynalarla değiştirilmesiyle düzeltildi. Birkaç geliştirmeyle birlikte yeniden tasarım teleskobun keskin görüşüne yol açtı. Avrupalı araştırmacılar, ulusal programlar ve Avrupa komisyonu tarafından finanse edilen bir program aracılığıyla GREGOR teleskobu ile gözlemlere erişebilirler. Yeni bilimsel gözlemler (bu ay) Eylül 2020’de başlıyor.