Güneş, son 7 yılın en yoğun X9.0 güneş parlamasını başlattı.

3 Ekim 2024’te Güneş, olağanüstü güçlü bir X9.0 güneş parlaması yaydı. Parlama, NASA’nın Güneş Dinamikleri Gözlemevi (SDO)  tarafından canlı bir şekilde yakaladı.

Bu olay, Aralık 2019’da başlayan ve Mayıs 2024’teki önceki X8.7 zirvesini geride bırakan 25. Güneş Döngüsünün en yoğun güneş parlaması olarak etiketlendi.

Aslında bu parlama, 10 Eylül 2017’deki X11.9 parlamasından bu yana son yedi yılda gözlemlenen en korkunç parlama olarak duruyor.

Güneş parlamaları, güneş lekeleriyle ilişkili manyetik enerjinin salınmasından kaynaklanan olağanüstü yoğun radyasyon patlamalarıdır.

Güneş sistemimizdeki en güçlü fenomenlerden biridir ve aynı anda patlayan milyonlarca 100 megatonluk hidrojen bombasına eşdeğer muazzam miktarda enerji açığa çıkarabilir.

Oluşumu ve Özellikleri

Güneş parlamaları, güneş lekelerinin yakınındaki manyetik alan çizgileri birbirine karıştığında, kesiştiğinde veya yeniden düzenlendiğinde meydana gelir.

Bu süreç parlaklıkta ani, hızlı ve yoğun bir değişime neden olabilir. Parlama, elektron, iyon ve atom bulutlarını koronadan (güneş atmosferinin en dış katmanı) uzaya fırlatır.

Bu parçacıklar Dünya’ya ulaştığında manyetik alanlara, radyo iletişimlerine ve elektrik şebekelerine etki edebilir hatta kesilmelere yol açabilir.

Güneş Parlamalarının Sınıflandırılması

Güneş parlamaları, uydular tarafından gözlemlenen x-ışını dalga boylarındaki parlaklıklarına göre sınıflandırılır. Bu sınıflandırma beş kategoriden oluşur:

1. X sınıfı parlamalar: Bunlar en büyük parlamalardır ve gezegen çapında radyo kesintileri ve uzun süreli radyasyon fırtınalarını tetikleyebilen büyük olaylardır. Bir X sınıfı parlamanın tepe akısı (metrekare başına watt olarak ölçülür, W/m^2) 0,0001 ve üzeridir.
2. M Sınıfı Parlamalar: Bu büyüklükteki parlamalar, Dünya’nın kutup bölgelerini etkileyen kısa radyo kesintilerine neden olabilir. Küçük radyasyon fırtınaları takip edebilir. M sınıfı parlamalar için tepe akısı 0,00001 ila 0,0001 W/m^2 arasındadır.
3. C Sınıfı Parlamalar: Bunlar Dünya üzerinde pek fark edilir sonuçları olmayan küçük parlamalardır ve 0,000001 ile 0,00001 W/m^2 arasında bir tepe akısına sahiptirler.
4. B Sınıfı Flare’lar: Bunlar 0,0000001 ile 0,000001 W/m^2 arasında bir tepe akısına sahip olan daha da küçüktür.
5. A Sınıfı Parlamalar: Tepe akısı 0,00000001 ila 0,0000001 W/m^2 arasında olan ve genellikle Dünya üzerinde hiçbir etkisi olmayan en küçük parlamalardır.

C sınıfının üstündeki her kategorinin on alt bölümü vardır (örneğin, X2, X3), yoğunluğu ölçmek için daha ince bir ölçek sağlar.

Bir X2 parlaması bir X1 parlamasından iki kat daha yoğundur, vb. Bu ayrıntılı ölçekleme, bilim insanlarının, uydu operatörlerinin ve iletişim uzmanlarının Dünya’daki ve yörüngedeki olası etkileri yönetmelerine yardımcı olur.

Dünya üzerindeki etkisi

Güneş parlamasından gelen enerjik parçacıkların gelişi, parlamanın yoğunluğuna ve fırlatma hızına bağlı olarak 15 dakikadan birkaç saate veya güne kadar sürebilir.

Yüksek enerjili parçacıklar uyduların ve diğer uzay araçlarının performansını ve ömrünü azaltabilir. Ayrıca astronotlar, özellikle Dünya’nın manyetik alanının koruması dışında olanlar için risk oluşturabilirler.

Yerde, yoğun parlamalar telekomünikasyon ve navigasyon sistemlerini bozabilir ve aşırı durumlarda elektrik kesintilerine neden olabilir.

Güneş parlamalarını anlamak ve izlemek, bunların Dünya ve insan teknolojisi üzerindeki potansiyel etkilerini azaltmak için hayati öneme sahiptir ve bu nedenle uzay hava durumu tahmini astrofizik ve jeofizikte önemli bir araştırma alanıdır.