Amerikalılar ve Sovyetler analiz için ay taşlarını ve toprağını Dünyaya getirdiklerinden bu yana 40 yıldan fazla zaman geçti. Çin, son derece karmaşık bir çaba olan bu başarıya ulaşan yalnızca üçüncü ülke olmayı hedefliyor. Bu, bir yörünge, bir yükseliş, bir iniş ve nihayet görevin sonunda Dünya atmosferine hızlı ve sıcak bir girişte hayatta kalmak için bir kapsül kullanarak bir dönüş bileşenini içeren çok adımlı bir süreçtir.
Ancak, on yıldan biraz daha uzun bir süre önce birkaç uyduyla başlayan bir dizi iyi yürütülen ay görevinden sonra güven yüksek olmalıydı. Bunları lander-rover kombinasyonları izledi – en son, Chang’e-4 ile Ay’ın uzak tarafına yumuşak bir dokunuş yaptılar, uzay yolculuğu yapan hiçbir ulusun daha önce başaramadığı bir şeydi bu. Chang’e-5, Oceanus Procellarum olarak bilinen bir bölgede yüksek volkanik bir kompleks olan Mons Rümker adlı yakın bir konumu hedef alacak.
Bu konumdaki kayaların, ABD Apollo astronotları ve Sovyet Luna robotları tarafından alınan örneklere kıyasla çok genç olduğu düşünülüyor – belki de daha önce toplanan 3 – 4 milyar yaşındaki kayalara karşılık 1.3 milyar yaşında gibi.
Bu, bilim insanlarına iç Güneş Sistemindeki olayları yaşlandırmak için kullandıkları yöntem için başka bir veri noktası sağlayacaktır. Esasen, araştırmacılar kraterleri sayar – yüzey ne kadar eski olursa, o kadar çok kratere sahiptir; yüzey ne kadar gençse, o kadar azdır.
Oxford Üniversitesi’nden Dr. Neil Bowles, “Ay, bizim için Güneş Sisteminin kronometresidir. Apollo ve Luna misyonları tarafından iade edilen örnekler bilinen konumlardan geldi ve radyometrik olarak çok doğru bir şekilde tarihlendirildi ve bu bilgiyi kraterleşme oranına bağlayıp yaşlarını Güneş Sistemindeki diğer yüzeylere göre tahmin edebildik” dedi.
Manchester Üniversitesi’nden Dr Katie Joy, “yeni Chang’e-5 örneklerinin Ay’ın volkanik tarihini anlamamızı geliştirmesi bakımından gerekli olduğunu düşünüyoruz. Araç, geçmişte patlayan volkanların olduğunu bildiğimiz bir alana gönderiliyor. Bunun tam olarak ne zaman olduğunu bilmek istiyoruz” dedi.
“Bu bize Ay’ın zaman içindeki magmatik ve termal tarihini anlatacak ve bundan sonra Güneş Sisteminin iç gezegenlerinin tamamında volkanizma ve magmatizmanın ne zaman meydana geldiği ve Ay’ın neden tükenmiş olabileceği hakkındaki soruları daha geniş bir şekilde yanıtlamaya başlayabiliriz” diye ekledi.
Chang’e-5 Ay’a ulaştığında yörüngeye girecek. Bir iniş aracı daha sonra ayrılacak ve güçlü bir iniş yapacak. Aşağıya indiğinde, aletler bazı yüzey malzemelerini toplamadan önce çevreyi karakterize edecek. İniş aracının ayrıca toprağı veya regolitleri delme kapasitesi var. Yükselen bir araç, numuneleri yörünge aracı ile buluşma noktasına kadar taşıyacak.
Bu aşamada, kayayı ve toprağı Dünya’ya geri göndermek üzere bir kapsüle paketleyerek karmaşık bir transfer gerçekleştirilecek. Sonrasında kapsül İç Moğolistan üzerinden atmosfere girmesi için yönlendirecek.
Her aşama zor, ancak mimarisi çok aşina – 1960 ve 70’lerde Ay’a yapılan insanlı görevlerin yürütülmesine çok benziyor. Çin bu hedefe doğru ilerliyor.
Avrupa Uzay Ajansında insan ve robotik keşif bilim koordinatörü Dr. James Carpenter, “Chang’e-5 görevinde yapılanlarla – farklı unsurlar ve birbirleriyle etkileşimleri açısından – bir insanlı görev için neyin gerekli olacağı arasındaki analojiyi kesinlikle görebilirsiniz. Şu anda Ay faaliyetlerinde olağanüstü bir genişleme görüyoruz. ABD öncülüğündeki Artemis programı ve bunun etrafında ortaklıklar var; Çinliler çok hırslı keşif programlarında; ama aynı zamanda pek çok daha yeni oyuncular da var” dedi.
