Bu resimde, Kinman Cüce galaksisindeki parlak mavi değişken yıldızın gizemli kaybolmasından önce nasıl görünebileceği gösterilmektedir.

Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) Çok Büyük Teleskobunu (VLT) kullanan gökbilimciler bir cüce galakside dengesiz büyük bir yıldızın olmadığını keşfettiler. Bilim insanları yıldızın bir nedenle daha az parlak hale geldiğini ve / veya bir toz bulutu tarafından kısmen gizlendiğini düşünüyorlar.

Alternatif bir açıklama, yıldızın bir süpernova üretmeden bir kara deliğe dönüşerek çökmesidir.  Trinity Kolej’den (İrlanda) Takım lideri Andrew Allan “Bu, hayatını bu şekilde bitiren böyle bir canavar yıldızın ilk doğrudan tespiti oldu” dedi.

2001 ve 2011 yılları arasında, kimi gökbilimciler, Kinman Cüce galaksisinde bulunan bu gizemli büyük yıldızı incelediler ve gözlemleri, yıldızın evriminin geç bir aşamasında olduğunu gösterdi. Allan ve ekibi, Şili ve ABD’deki araştırmacılarla, devasa yıldızların yaşamlarına nasıl son verdikleri hakkında daha fazla bilgi edinmek istediler.

Kinman Cüce galaksideki bu nesne mükemmel bir hedef gibi görünüyordu. Ancak 2019’da ESO’nun VLT’si ile uzak galaksiye yönlendiklerinde, yıldızın yerini bulamadılar. Yıldızla yapılan çalışmaya öncülük eden Allan “Bunun yerine, yıldızın kaybolduğunu öğrenince şaşırdık!” dedi.

2001’den 2011’e kadar yapılan gözlemlerle, galaksinin Güneş’ten 2,5 milyon kat daha parlak bir ‘ parlak mavi değişken ‘ yıldıza ev sahipliği yaptığı kanıtlandı.  Bu tür yıldızlar kararsızdır, spektrumlarında ve parlaklıklarında zaman zaman dramatik değişimler gösterirler.

Bu değişimlerle bile, parlak mavi değişkenler bilim insanlarının tanımlayabileceği belirli izler bırakır, ancak 2019’da ekibin topladığı veriler bunlardan yoksundu ve yıldıza ne olduğunu merak ettiler.

Ekibe göre, “Böyle büyük bir yıldızın parlak bir süpernova patlaması üretmeden kaybolması çok sıra dışı olurdu.” Grup ESPRESSO cihazını ilk kez Ağustos 2019’da VLT’nin dört adet 8 metrelik teleskobunu aynı anda kullanarak bu yıldıza çevirdi. Ancak daha önce parlak yıldızın varlığına işaret eden izleri bulamadılar. Birkaç ay sonra grup, ESO’nun VLT’sindeki X-shooter aracını denedi ve yine yıldızın izini bulamadı.

Ekip daha sonra X-shooter ve ESO’nun Şili Atacama Çölünde bulunan VLT’deki UVES aracı ve diğer teleskoplarla toplanan eski verilere döndü. ”ESO Bilim Arşivi, aynı nesnenin 2002 ve 2009 verilerini bulmamızı ve kullanmamızı sağladı.

2002’de yüksek çözünürlüklü UVES spektrumlarının 2019’da elde ettiğimiz gözlemlerle ESO’nun en yeni yüksek çözünürlüklü spektrografı ESPRESSO ile karşılaştırılması hem astronomik hem de enstrümantasyon açısından özellikle açıklayıcıydı” diyor ESO’da çalışan astronom Andrea Mehner.

Eski veriler, Kinman Cüce’deki yıldızın 2011’den sonra bir süre sonra sona erecek güçlü bir patlama döneminden geçebileceğini gösterdi. Bunun gibi parlak mavi değişken yıldızlar, yaşamları boyunca dev patlamaları yaşamaya eğilimlidir. Böylece kütle kaybı hızı ve parlaklığı önemli ölçüde artmaktadır.

Gözlemciler modellerine dayanarak, yıldızın ortadan kaybolması ve süpernova eksikliği için, bu olası patlama ile ilgili iki açıklama önerdiler. Patlama, parlak mavi değişkenin, kısmen tozla da gizlenebilen daha az parlak bir yıldıza dönüşmesine neden olmuş olabilir.

Alternatif olarak, ekip yıldızın süpernova patlaması yapmadan bir kara deliğe çökmüş olabileceğini söylüyor. Bu nadir bir olay olurdu: Şu anda büyük yıldızların  nasıl öldüğüne dair şimdiki anlayışımız, bir süpernovada hayatlarını sona erdirenlerin çoğunlukta olduğuna işaret ediyor.

Bu yıldızın kaderinin ne olduğunu teyit etmek için gelecekteki çalışmalara ihtiyaç var. 2025 yılında faaliyete geçmesi planlanan ESO’nun Son Derece Büyük Teleskopu (ELT), Kinman Cüce gibi uzak gökadalardaki yıldızları çözerek bu gibi kozmik gizemlerin çözülmesine yardımcı olacak.