Gökbilimciler, galaktik arka bahçemizde Büyük Patlamadan hemen sonra fosilleşmiş bir kalıntı olduğu düşünülen, neredeyse hayal edilemeyecek kadar büyük bir kozmik yapı olan ilk “galaksi balonunu” keşfettiler.

Baloncuk bir milyar ışık yıllık bir alanı kaplıyor ve bu da onu Samanyolu galaksisinden 10 bin kat daha geniş yapıyor. Ancak çıplak gözle görülemeyen bu dev baloncuk, gökbilimcilerin yakın evren adını verdiği galaksimizden 820 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunuyor.

Fransa Atom Enerjisi Komisyonu’ndan astrofizikçi Daniel Pomarede, yaptığı açıklamada, balonun “kalbi olan küresel bir kabuk” olarak düşünülebileceğini söyledi. Bu kalbin içinde, bazen “Büyük Hiçlik” olarak adlandırılan geniş bir boşlukla çevrelenen Bootes gökada üstkümesi bulunuyor.

Kabuk yapı, bilim insanları tarafından zaten bilinen birkaç başka gökada üstkümesini de içeriyor. Pomarede, yapılan araştırmada açıklanan baloncuğun keşfinin “çok uzun bir bilimsel sürecin parçası” olduğunu söyledi.

Bu, ilk kez 1970 yılında ABD’li kozmolog Jim Peebles tarafından açıklanan bir olguyu doğruluyor. O zamanlar Peebles, sıcak plazmadan oluşan ilkel evrende, çekim kuvveti ve radyasyonun çalkalanmasının, baryon akustik salınımları (BAO’lar) adı verilen ses dalgaları yarattığını öne sürmüştü.

                 Samanyolu Galaksimiz Üzerindeki Dev Baloncuk.

Ses dalgaları plazmada dalgalanırken kabarcıklar yarattı. Büyük Patlamadan yaklaşık 380 bin yıl sonra evren soğuduğunda süreç durdu ve kabarcıkların şekli dondu. Büyük Patlama sonrasındaki diğer fosilleşmiş kalıntılara benzer şekilde, evren genişledikçe kabarcıklar da büyüdü.

Gökbilimciler daha önce 2005 yılında yakın galaksilerden gelen verilere bakarken BAO sinyallerini tespit etmişti. Ancak araştırmacılara göre yeni keşfedilen bu kabarcık, bilinen ilk tek baryon akustik salınımıdır.

‘Beklenmedik’

Gökbilimciler, adını Hawaii’deki bir yaratılış ilahisinden alarak baloncuklarına Ho’oleilana (uyanış mırıltıları) adını verdiler. İsmi ilk önerisi araştırmanın lideri, Hawaii Üniversitesi’nden gökbilimci Brent Tully’den geldi.

Kabarcık, Tully’nin yeni galaksi kataloglarını araştırdığı çalışmanın bir parçası olarak tesadüfen keşfedildi. Pomarede, “Beklenmeyen bir şeydi” dedi. Tully yaptığı açıklamada, balonun “o kadar büyük olduğunu ve analiz ettiğimiz gökyüzü sektörünün kenarlarına yayıldığını” söyledi.

Pomarede, “sağlanan verilere en iyi karşılık gelen küresel yapıyı matematiksel olarak belirleyen” Avustralyalı kozmolog ve BAO uzmanı Cullan Howlett’in yardımına başvurduklarını söyledi.

            Gama Işınında Galaktik Baloncuk animasyonu.

Böylece, Ho’oleilana’nın üç boyutlu şeklinin ve içindeki gökada takımadalarının konumunun görselleştirilmesi sağlanmış oldu. Bu ilk olabilir ama yakında evrende daha fazla baloncuk fark edilebilir.

Temmuz ayında fırlatılan Avrupa’nın Öklid uzay teleskobu, evrenin geniş bir görüntüsünü alarak, potansiyel olarak daha fazla baloncuk yakalamasına olanak sağlayabilir.

Pomarede, Güney Afrika ve Avustralya’da inşa edilmekte olan Kilometre Kare Dizisi adı verilen devasa radyo teleskoplarının, Güney Yarımküre açısından galaksilerin yeni bir görüntüsünü de sunabileceğini söyledi.