Yeni ve olağanüstü bir NASA misyonu, gökyüzünü benzeri görülmemiş ayrıntı ve renkte haritalamayı amaçlıyor.

Elektromanyetik spektrumun kızılötesi aralığında 96 renk bandında, kendi galaksimizdeki (Samanyolu) 100 milyon yıldıza ek olarak 450 milyondan fazla galaksiyi haritalandıracak yeni bir uzay tabanlı gözlemevi olan SPHEREx’in inşaatı başladı.

NASA’nın Jet İtki Laboratuvarı’na (JPL) göre, planlanan iki yıllık ömrü boyunca SPHEREx, yılda iki harita üreterek tüm gökyüzünün haritasını çıkaracak.

JPL’deki bilim insanları son aylarda teleskopa, çeşitli bileşenlerini de bir araya getirerek son şeklini veriyorlar. Açıklamalarına göre, “SPHEREx uzay teleskobu, Dünya yörüngesine varıp da tüm gökyüzünün haritasını çıkartacağı zamandaki gibi görünmeye başladı.”

Gözlemevinin evrenin ömrünün üç ana dönemine bakmaya yönelik üç bilim misyonunun baş harfleri, SPHEREx’in tam adını yansıtmaktadır. Bunlar: ‘Evrenin Tarihi için Spekto-Fotometre, Yeniden İyonlaşma Çağı ve Buz Kaşifi’dir.

SPHEREx ile Gökyüzünde Uçmak. Animasyon, Argonne Ulusal Laboratuvarı’nda oluşturulmuştur. SPHEREx misyonu, tüm gökyüzünü kapsayan spektral bir araştırmadır. Tüm gökyüzünü birden çok kez gözlemleyecek planlanan iki yıllık görevi sırasında Enstrümanın üç ana özelliği vardır. Biliminin hedefleri: Kozmik enflasyonu araştırmak. Büyük ölçekli kozmolojik yapıyı araştırmak. Su ve diğer biyojenik buzlar için galaktik düzlem, ve galaksi oluşumunun tarihini incelemek.

Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’ne göre (Caltech) SPHEREx, yakın evrende ve galaksimizdeki yıldızları oluşturan disklerde su ve karbon monoksit gibi diğer moleküllerin kanıtlarını arayacak. Bildiğimiz yaşamın kökeni için gerekli olan bu moleküllerin, bu sistemlerin içinde buz halinde var olduğu düşünülmektedir.

SPHEREx, çok uzak evrenin daha uzaklarında, yıldız ve galaksi oluşumunun ilk başladığı zamanı ve Yeniden İyonlaşma Çağı’nı (ilk yıldızların ve galaksilerin evrendeki her hidrojen atomunu iyonize etmeye yetecek kadar enerji yaydığı bir zaman) inceleyecek. Galaksi oluşumunun nasıl başladığını ve zaman içinde nasıl değiştiğini anlamak amacıyla bu ilk galaksilerin kolektif ışığına bakılacak.

SPHEREx, başlangıç aşamasındaki evrende kozmik enflasyonu veya evrenin doğumundan sonraki saniyenin ilk kesrinde nasıl katlanarak genişlediğini anlamaya çalışacak ve  galaksilerin ve maddenin konumları üzerindeki enflasyonun etkisini ölçecek.

SPHEREx’in filtreleri, dalga boylarından biri hariç tümünün teleskopa ulaşmasını engelleyecek şekilde tasarlanmıştır.

Ancak bazıları bu teleskopun biraz tuhaf göründüğünü düşünebilir. Koni şekli daha çok veterinere gittikten sonra bir köpeğin kafasının etrafında bulabileceğiniz bir şeye benzemektedir. Ancak SPHEREx’in Proje Müdür Yardımcısı Beth Fabinsky gururla şunu belirtmektedir: “Bunlar utanç külahları değil. Onlar SPHEREx’in şöhret konileri!”

Koni şeklindeki kalkanlar, SPHEREx’i güneşten, Dünya’dan ve teleskopun kendisinden gelen kızılötesi radyasyondan korumak için tasarlanmıştır. 

Koniler çok önemli bir amaca hizmet eder; teleskopu ısıdan veya kızılötesi radyasyondan korumak. SPHEREx’in ana teleskopu iç içe geçmiş üç koni ile korunmaktadır.

Bu korunma olmasaydı, SPHEREx’in Dünya’dan, Güneş’ten ve teleskoptan gelen ısı nedeniyle gözleri kör olurdu. Ek olarak, gözlemini gerçekleştirmek için teleskopun kendisinin -210 dereceye kadar soğutulması gerekir.

Bu, SPHEREx’in çok zayıf ve çok uzak kızılötesi evrene bakmasına olanak tanıyacak. Haritalarını oluşturmak için ışığın 96 kesin dalga boyuna bakacak; bu teknik spektroskopi olarak adlandırılıyor. SPHEREx’in tamamlanmasının ardından Haziran 2024’ten önce SpaceX Falcon 9 roketiyle fırlatılması planlanıyor.