Betelgeuse patladığında, bu hayatımızın gösterisi olacak. Ama bize zarar vermeyecek. Betelgeuse, yaklaşık 500 ışık yılı uzaklıkta bulunan kırmızı bir dev olan Orion’un omzudur.

Çok büyüktür, 15 ila 20 güneş kütlesi arasında bir ağırlığa sahiptir, ancak o kadar geniş ve şişkindir ki, onu kendi güneş sistemimize koyarsanız, kabaca Mars’ın yörüngesine kadar uzanır.

Büyük yıldızlar çok uzun süre yaşamazlar, kesin yaşam süreleri kütleleri, metallikleri ve dönüş hızları gibi bir dizi faktöre bağlıdır. Düşük tarafta, sadece birkaç yüz bin yıldan bahsediyoruz. Yüksek tarafta, birkaç milyona sahibiz.

Ancak her iki durumda da, yıldızlar söz konusu olduğunda, bu çok fazla değildir. Güneşimiz bu tür devlerin birden fazla neslinden daha uzun yaşayacaktır ve evrendeki en küçük yıldızlar olan kırmızı cüceler, bir seferde trilyonlarca yıl boyunca uzayabilir.

Aslında, kırmızı cüceler o kadar uzun yaşarlar ki, tüm evren henüz ölmeye başlamaları için yeterince yaşlı bile değildir. Hangi açıdan bakarsanız bakın, Betelgeuse son demlerini yaşıyor.

Kırmızı dev evresi olarak adlandırılan evrede ve gökbilimcilerin bir yıldız yaşam döngüsündeki bu evre için neden bu ismi seçtiklerini görmek oldukça açıktır. Yıldız kırmızı ve devasadır ve ölmeye o kadar yakındır ki inanılmaz derecede dengesiz bir evrede olmasıdır.

Aslında, birkaç yıl önce bir iki hafta içinde aniden yaklaşık % 15 oranında sönükleştiği çok dramatik sönükleşme dönemlerini gördük. Birkaç ay sonra, eski tam parlaklığına geri döndü.  Bir yıldız ömrünün sonuna yaklaştığında, her şey kaos olur.

Bazen hidrojeni eritir, bazen helyumunu eritir, bazen bir süreliğine kapanır, bazen tekrar başlar. Atmosferin dış kenarları merkez çekirdekten o kadar uzaktadır ki kendi başlarına hareket etmeye başlar, işler karmaşıklaşır.

Betelgeuse süpernova patlamasının gerçekçi simülasyonu.

Betelgeuse’ün kütlesine, dönüş hızına, birlikte doğduğu yıldız grubuna ve atmosferinin üst katmanlarında ölçebildiğimiz metal miktarına dayanan tahminler, birkaç yüz bin yıl sonra süpernovaya dönüşeceğini gösteriyor.

Ama dürüst olmak gerekirse, patlama yarın da olabilir. Aslında, 500 ışık yılı uzaklıkta olduğu için. Yüz yıl önce patlamış olabilir ve bunu bir süre öğrenemeyiz. Çoktan ölmüş olabilir. Betelgeuse bir süpernova olarak patladığında, görülmeye değer bir manzara olacaktır.

Tipik bir süpernova patlamasının yarattığı parlaklığın yüz milyardan fazla yıldıza sahip tüm galaksileri gölgede bırakabileceğini unutmayın. Ve birkaç yüz ışık yılı uzaklıktaki Betelgeuse etkileyici bir gösteri sunacak, gündüzleri de görülebilecektir.

Herhangi bir gezegenden daha parlak olacak, neredeyse dolunay kadar parlak olacaktır. Yani gece yarısı Betelgeuse süpernovasının ışığında kitap okuyabiliriz.

Ama aslında bakmak acı verici olacaktır çünkü gökyüzündeki bu muhteşem disk olan dolunayın aksine, Betelgeuse hala minik bir ışık noktası kadar olacaktır.

Bu yüzden bakmak rahat olmayacak ve tüm süpernovaların yaptığı gibi kaybolmadan önce birkaç ay sürecek ama ne kadar etkileyici olsa da tehlikeli olmayacaktır.

Bu grafik, hızla evrimleşen, parlak, kırmızı üst dev yıldızı Betelgeuse’un güney bölgesinin 2019’un sonları ve 2020’nin başlarında birkaç ay boyunca nasıl aniden sönükleşmiş olabileceğini göstermektedir.

Bizi çoğu süpernova tehlikesinden kurtaran şey, ne kadar parlak olurlarsa olsunlar, evrene ne kadar radyasyon yayarlarsa yaysınlar, yıldızların birbirlerinden çok uzakta olmalarıdır.

Burada yardımcı olan şey, ters kare yasası denen bir şeydir. Bir yıldızın, bir süpernovanın veya evrendeki herhangi bir ışınım yayan nesnenin yaydığı sabit bir ışık miktarı vardır.

Böylece ışık yıldızdan uzaklaşır, aynı miktarda ışık giderek daha fazla alanı kaplamak zorundadır. Mesafeyi iki katına çıkarırsanız, herhangi bir noktadaki radyasyon %25’e düşer. Mesafenin 10 katına çıkarsanız, 100’lük bir düşüş faktörü elde edersiniz.

Mesafenin karesi olarak gider. Ateşin yanında ısınmaya çalışıyorsanız, ateşe çok yakın durursanız belki biraz fazla sıcak olduğunu fark edeceksiniz, ancak sonra bir adım geri çekildiğinizde aniden tekrar üşürsünüz.

Bunun nedeni, ateşin yaydığı kızılötesi radyasyonun ters kare yasasıdır. Ancak bir süpernova durumunda, ters kare yasasına minnettar olacağız.

Çünkü devasa bir yıldızın kendisini kontrolsüz bir nükleer bombaya dönüştürmesinden ve tüm bir galaksinin yıldız ışığını bastıracak kadar enerjiyle patlamasından bahsediyoruz.

Bizim bakış açımıza göre, Betelgeuse gece gökyüzündeki bir ışık noktasından gece gökyüzündeki daha parlak bir ışık noktasına dönüşecek, basitçe bir tehdit olmayacaktır.