Bir uzay kayası Dünya’nın yeni ‘mini uydusu’ olmaya hazırlanıyor
Mini Ay’ın Dünya etrafında dönüşünün nasıl görünebileceği animasyonla anlatılıyor.
Dünya yeni bir “mini Ay”a kavuşmak üzere, ancak bu Ay uzun süre var olmayacak. Gökbilimcilerin 2024 PT5 olarak adlandırdığı yeni keşfedilen asteroit, Dünya’nın çekimi tarafından geçici olarak yakalanacak ve 29 Eylül’den 25 Kasım’a kadar dünyamızın yörüngesinde dönecek.
Daha sonra, uzay kayası güneş merkezli bir yörüngeye geri dönecek. Gökbilimciler, asteroiti ilk kez 7 Ağustos’ta, Güney Afrika merkezli Asteroid Karasal Çarpma Son Uyarı Sistemi (ATLAS) gözlemevini kullanarak tespit ettiler.
Madrid Complutense Üniversitesi’nden Dr. Carlos de la Fuente Marcos, asteroitin çapının muhtemelen 11 m olduğunu, ancak boyutunu doğrulamak için daha fazla gözlem ve veriye ihtiyaç duyulduğunu söyledi.
Uzay kayası 5 ila 42 m çapında olabilir ve potansiyel olarak 2013 yılında Rusya’nın Çelyabinsk şehrinin üzerinde Dünya atmosferine giren asteroitten daha büyüktür.
Yaklaşık 17 ila 20 m büyüklüğünde olan Çelyabinsk asteroiti havada patlayarak Japonya’nın Hiroşima şehrine atılan atom bombasından 20 ila 30 kat daha fazla enerji açığa çıkarmış ve güneşten daha fazla parlaklık üretmişti.
Uzay kayasından çıkan parçalar 7 binden fazla binaya zarar vermiş ve binden fazla kişiyi yaralamıştı. Ancak bir mini-uydu olarak Asteroid 2024 PT5’in şu anda veya önümüzdeki birkaç on yıl içinde Dünya’ya çarpma tehlikesi yok, dedi de la Fuente Marcos.
Uzay kayası yaklaşık 4,2 milyon km uzaklıkta, yani Dünya ile Ay arasındaki mesafenin yaklaşık 10 katı uzaklıkta yörüngede olacak
Mini Ay’ın yapımı
De la Fuente Marcos, mini-Ay olaylarının iki şekilde gerçekleştiğini söyledi. “Uzun bölümler, gezegenimizin etrafında bir veya daha fazla yıl sürebilen bir veya daha fazla devir tamamlayan geçici olarak yakalanmış yörüngeler olarak adlandırılan asteroitleri içerir.”
“Öte yandan, kısa bölümler sırasında asteroit Dünya etrafında tam bir geçiş bile tamamlamaz. Bu kısa süreli uçuşlar, aynı zamanda geçici olarak yakalanan yakın uçuşlar olarak da bilinir ve 2024 PT5’teki gibi birkaç gün, hafta veya birkaç ay süren mini Aylar anlamına gelir” dedi.
Dünya daha önce Asteroit 2020 CD3 gibi diğer geçici mini uyduları da yakalamıştı. Bu asteroit ilk olarak Şubat 2020’de Dünya’nın etrafında dönerken görülse ve birkaç ay sonra ayrılsa da, araştırmalar tespit edilmeden önce gezegenimizin yörüngesinde birkaç yıl döndüğünü gösterdi.
Asteroid 2020 CD3 uzun süreli bir mini uydu olarak değerlendirilirken, yeni keşfedilen Asteroid 2024 PT5 ise kısa süreli bir mini uydu olarak değerlendiriliyor.
De la Fuente Marcos, kısa mini Ay olaylarının on yılda birkaç kez meydana gelebileceğini, ancak uzun mini Ay olaylarının nadir olduğunu ve yalnızca 10 veya 20 yılda bir gerçekleştiğini söyledi.
Asteroitlerin mini uydulara dönüşmesi kolay değildir, çünkü Dünya’nın çekimine yakalanabilmeleri için doğru hız ve yönde hareket etmeleri gerekir.
De la Fuente Marcos, “Mini Ay olabilmek için gelen bir cismin Dünya’ya yakın mesafeden yavaşça yaklaşması gerekiyor” dedi. Mini uydulara dönüşen asteroitlerin Dünya’ya 4,5 milyon km mesafeden saatte 3 bin 600 km altında bir hızla geldiğini de sözlerine ekledi.
Hawaii Üniversitesi’nden uzman Robert Jedicke, “Bir asteroitin Dünya tarafından yakalanıp yakalanmaması, boyutundan veya kütlesinden bağımsızdır, yalnızca Dünya-Ay sistemine yaklaşırken hızına ve yörüngesine bağlıdır.”
“Dünya’ya yaklaşan asteroitlerin neredeyse hepsi yakalanmak için çok hızlı ve yanlış açıyla yaklaşır, ancak bazen güneş sistemindeki tüm nesnelerin birleşik çekimleri, doğru açıda belirli bir (yavaş) nesnenin kısa bir süre yakalanmasına izin verir” dedi.
“2024 PT5 adlı asteroit, Dünya’nın yörüngesine benzer şekilde Güneş’in etrafında yörüngeye sahip küçük asteroitlerden oluşan Arjuna asteroit kuşağından (Güneş Sistemi’nin dinamik bir asteroit grubu. Yörüngeleri Dünya’ya çok benzeyen, düşük eğime, bir yıla yakın yörünge periyotlarına sahip yakın nesneler) geldi.”
Jedicke, “Dünya-Ay sisteminde her an bulaşık makinesi büyüklüğünde bir mini Ay olduğunu düşünüyoruz, ancak bunların tespit edilmesi o kadar zor ki çoğu Dünya’ya bağlı kaldıkları süre boyunca keşfedilemiyor. 2024 PT5 yaklaşık 10 m çapında olabilir ve bu da onu bugüne kadar keşfedilen en büyük yakalanmış nesne yapıyor” dedi.
Jedicke, mini uyduların Mars ile Jüpiter arasında bulunan ana asteroit kuşağından gelen asteroitler olabileceğini veya milyonlarca yıl önce asteroitlerin çarpması sonucu Ay yüzeyinden fırlayan parçalar olabileceğini söyledi.
“Bunların nereden geldiğini belirlemek, krater oluşum sürecini ve Ay’ın yüzeyinden malzemenin nasıl dışarı atıldığını anlamamıza yardımcı olabilir” dedi.
Gelecekteki uçuşlar
De la Fuente Marcos ve meslektaşları, İspanya’nın Kanarya Adaları’nda bulunan Gran Telescopio Canarias ve İki-Metre Twin Telescope’u kullanarak daha fazla veri ve ayrıntı toplamak için 2024 PT5’i gözlemlemeyi planlıyor.
“Ancak asteroit amatör teleskoplar veya dürbünlerle gözlem yapmak için çok küçük ve sönük olacak. Dünya üzerinde gözlemlenebilir herhangi bir etki yaratmayacak. 56.6 gün sonra Güneş’in çekim gücü Asteroid 2024 PT5’i normal yörüngesine geri döndürecek” dedi.
Araştırmaya göre uzay kayasının 9 Ocak 2025’te 1,7 milyon km uzaklıktan Dünya’nın yakınından geçmesi ve “kısa bir süre sonra Dünya’nın çevresinden ayrılarak 2055’teki bir sonraki dönüşüne kadar” kalması bekleniyor.
Asteroid 2024 PT5 tekrar geri döndüğünde, gökbilimciler onun Kasım 2055’te birkaç gün boyunca Dünya’nın mini uydusu haline gelmesini ve ardından 2084’ün başlarında birkaç hafta boyunca tekrar Dünya’nın mini uydusu olmasını bekliyorlar.
