James Webb Uzay Teleskobu’nun (JWST) mükemmel detayları, bir protoyıldız çıkışının ve uzak bir sarmal galaksinin şans eseri, rastgele hizalanmasını ortaya koyuyor.

Evreni gözlemlediğimizde, iki boyutlu bir görüntüye yansıtılmış üç boyutlu bir uzaya bakıyoruz. Sonuç olarak, gökyüzünde birbirine yakın görünen nesneler aslında çok büyük mesafelerle ayrılmış olabilir ve birbirleriyle gerçek bir bağlantıları olmayabilir.

JWST yakın zamanda bunun çarpıcı bir örneğini yakaladı: Herbig-Haro 49/50 olarak bilinen yakın bir protoyıldız çıkışı, çok daha uzak bir sarmal gökada ile hizalanmış gibi görünüyor.

Bu yeni kızılötesi kompozit görüntü, Dünya’ya olan göreceli yakınlığı sayesinde genç bir yıldızdan gelen çıkışa inanılmaz derecede ayrıntılı bir bakış sunuyor.

JWST’nin keskin çözünürlüğü ile bilim insanları jetin ince yapısını inceleyebilir ve bu enerjik çıkışların yıldız oluşumunun erken aşamalarında çevrelerini nasıl etkilediğine dair daha derin bir anlayış elde edebilirler.

JWST Kozmik Kasırganın Gerçek Doğasını Açığa Çıkarıyor

Gözleriniz için güzel bir şeyler mi istiyorsunuz? Bu çarpıcı görüntü işe yarayabilir. Yakınlardaki genç bir yıldızdan köpüklü görünümlü bir dış akış olan Herbig-Haro 49/50’nin renkli, daha uzaktaki bir sarmal gökada ile şans eseri hizalanmasını gösteriyor.

JWST kullanılarak yakalanan kompozit görüntü, Yakın Kızılötesi Kamerası (NIRCam) ve Orta Kızılötesi Enstrümanı’ndan (MIRI) gelen verileri birleştirerek bu dinamik bölgenin dikkat çekici derecede ayrıntılı bir görünümünü sunuyor.

Herbig-Haro nesneleri, oluşan bir yıldızdan gelen yüksek hızlı jetlerin çevredeki malzemeye çarpmasıyla oluşan parlayan gaz bulutlarıdır.

Bu jetler ışık yılları boyunca uzayabilir ve gazı ısıtan şok dalgaları üretebilir. Gaz soğudukça, görünür ve kızılötesi dalga boylarında ışık yayar ve bu da bu nesneleri JWST gibi kızılötesi teleskoplarla çalışmak için ideal hale getirir.

“Kozmik Kasırga”dan Galaktik Sürprize

Spitzer Uzay Teleskopu 2006’da bu bölgeyi gözlemlediğinde (yukarıdaki resme bakın), bilim insanları bükülmüş şekli nedeniyle HH 49/50’ye “Kozmik Kasırga” adını verdiler. Ancak uçtaki parlak, bulanık özelliğin doğası belirsizliğini koruyordu.

Şimdi, JWST’nin daha keskin çözünürlüğüyle, gökbilimciler şoklanmış gazdaki ince ayrıntıları görebiliyor, bulanık nesnenin aslında uzak bir sarmal gökada olduğunu doğrulayabiliyor ve hatta uzak gökadalarla dolu bir arka planı bile tespit edebiliyor.

HH 49/50, Samanyolu’ndaki en yakın aktif yıldız oluşum bölgelerinden biri olan Chamaeleon I Bulut kompleksinde yer alır ve Güneşimize benzer çok sayıda düşük kütleli yıldız yaratır. Bu bulut kompleksi muhtemelen Güneşimizin oluştuğu ortama benzer.

Bu bölgenin geçmiş gözlemleri, HH 49/50 dış akışının bizden saniyede 100-300 km hızla uzaklaştığını ve daha büyük bir dış akışın sadece bir özelliği olduğunu göstermektedir.

Bu görselleştirme, JWST tarafından yakın ve orta kızılötesi ışıkta görülen Herbig-Haro 49/50’nin (HH 49/50) üç boyutlu yapısını inceliyor.

JWST’nin Enstrümanları Çarpıcı Detayları Ortaya Çıkardı

JWST’nin HH 49/50’ye ilişkin NIRCam ve MIRI gözlemleri, protoyıldız jeti bölgeye çarptığında turuncu ve kırmızıyla gösterilen parlayan hidrojen moleküllerinin, karbon monoksit moleküllerinin ve enerjili toz taneciklerinin yerini izler.

JWST’nin gözlemleri, gökbilimcilerin jetin özelliklerini modellemesine ve çevredeki malzemeyi nasıl etkilediğini anlamasına yardımcı olacak küçük mekansal ölçeklerdeki ayrıntıları araştırır.

HH 49/50’deki, hızla giden bir teknenin oluşturduğu su izine benzeyen yay şeklindeki özellikler, bu dışarı akışın kaynağına işaret ediyor.

Bilim insanları, geçmiş gözlemlere dayanarak, Cederblad 110 IRS4 olarak bilinen bir protoyıldızın jet aktivitesinin makul bir sürücüsü olduğundan şüpheleniyorlar.

HH 49/50’den yaklaşık 1,5 ışık yılı uzaklıkta bulunan (JWST görüntüsünün sağ alt köşesinden) CED 110 IRS4, Sınıf I protoyıldızdır. Sınıf I protoyıldızlar, kütle kazanmanın en önemli dönemindeki genç nesnelerdir (on binlerce ila bir milyon yıl yaşında).

Genellikle, hala protoyıldızın üzerine düşen, etrafında fark edilebilir bir madde diski bulunur. Bilim insanları yakın zamanda bu protoyıldızı incelemek ve çevresinin buzlu bileşiminin bir envanterini elde etmek için JWST’nin NIRCam ve MIRI gözlemlerini kullandılar.

Şaşırtıcı Bir Kayalık ve Jet Davranışı

HH 49/50’deki yayların bu ayrıntılı JWST görüntüleri jet kaynağına olan yönü daha kesin bir şekilde belirleyebilir, ancak her yay aynı yöne işaret etmez.

Örneğin, ana çıkışın sağ üstünde, aralıklı jet kaynağının yavaş devinimiyle ilişkili farklı bir çıkışın başka bir şans üst üste binmesi olabilecek alışılmadık bir çıkıntı özelliği vardır. Alternatif olarak, bu özellik ana çıkışın parçalanmasının bir sonucu olabilir.

Arka Plandaki Sarmal Galaksi

HH 49/50’nin ucunda tesadüfen beliren galaksi çok daha uzak, yüzü dönük bir sarmal galaksidir. Maviyle gösterilen ve eski yıldızların yerini gösteren belirgin bir merkezi çıkıntısı vardır.

Çıkıntı ayrıca bunun bir çubuklu sarmal galaksi olabileceğini düşündüren “yan loblar”a dair ipuçları da gösterir. Sarmal kollar içindeki kırmızımsı kümeler sıcak tozun ve oluşan yıldız gruplarının yerlerini gösterir.

Galaksi, JWST’nin PHANGS programının bir parçası olarak gözlemlediği yakındaki galaksilere benzer şekilde, bu tozlu bölgelerde boşaltılmış kabarcıklar bile sergiler.

Şanslı Bir Kozmik Dizilim

JWST, bu iki ilişkisiz nesneyi şanslı bir hizalamada yakaladı. Binlerce yıl boyunca, HH 49/50’nin kenarı dışarı doğru hareket edecek ve sonunda uzak galaksiyi örtecek gibi görünecektir.

Herbig-Haro 49/50, Dünya’dan yaklaşık 625 ışık yılı uzaklıkta, Bukalemun takımyıldızında yer almaktadır. JWST, evrenimizle ilgili en derin soruları araştırmak için tasarlanmış dünyanın önde gelen uzay bilimi gözlemevidir.

Kendi güneş sistemimizdeki gizemleri açığa çıkarmaktan uzak yıldızların yörüngesindeki gezegenleri incelemeye kadar, JWST bilim insanlarının galaksilerin, yıldızların ve potansiyel olarak yaşamın kökenlerini bir araya getirmelerine yardımcı oluyor.