Bilim insanları büyük bir güneş lekesi öngördü.
Geçen hafta, Ulusal Güneş Gözlemevi’nden bilim insanları, büyük bir güneş lekesinin ortaya çıkacağını tahmin ettiler. Şimdi güneş lekesi – AR2786 – aktif bölgede. İşte nasıl yaptıkları.
Romanya, Dambovita, Visina’daki Aurelian Neacsu, 24 Kasım 2020’de dev bir güneş lekesi AR2786’yı yakaladı. Bu görüntüde, güneş lekesi, yaklaşık saat 8 pozisyonunda, güneşin kenarına veya “koluna” yakın büyük karanlık bölgedir.
25. Güneş Çevrimi yeni başladı sayılır ve gözlemciler güneşte daha fazla siyah noktalar görmeye başlayacaklar. Bu lekelerin önceden tahmin edilebileceğini biliyor muydunuz? Geçen hafta, 18 Kasım 2020’de, merkezi Boulder, Colorado’da bulunan Ulusal Güneş Gözlemevi’ndeki (NSO) bilim insanları, bu hafta büyük bir güneş lekesi grubunun ortaya çıkacağını tahmin ettiler. Yukarıdaki görüntüde AR2786 numaralı bölge görülmektedir..
NSO bilim adamları bu noktanın görüneceğini nereden biliyorlardı? Tahminleri, 1990’larda NSO’da geliştirilen ve heliosismoloji olarak bilinen bir teknik aracılığıyla oldu. Bu teknik Güneşin içinde değişen ses dalgalarını “dinlemenin” bir yolunu bulmaları sayesinde gelişti.. Bu bilim insanlarının açıklaması şöyle:
“Dünya üzerindeki sismoloji, Dünya yüzeyinin altında göremediklerimizi ortaya çıkarmak için Dünya’nın içinden geçen ses dalgalarını ölçer. Benzer şekilde, heliosismoloji, Güneş üzerinde henüz Dünya’dan görülemeyen yapıları vurgulayabilir. Milyonlarca ses frekansı, bir çan gibi güneşin içinde serbestçe yansır. Güçlü manyetik alan bölgeleri bu ses dalgaları ile karışır, bu nedenle dalga sinyali ölçümlerindeki bir değişiklik, güneş lekelerinin mevcut olabileceğini gösterir.”
Romanya Bacau’daki Radu Anghel 24 Kasım 2020’de AR2786’yı yakaladı. O şöyle dedi: “Güneşte leke aktivitesi olmadan uzun bir zaman geçti ve şimdi geri dönüş zamanı. Yeni güneş döngüsüyle birlikte, bugün en az üç aktif bölgeyi de içeren artan bir güneş lekesi faaliyetine sahibiz: 2783, 2785 ve 2786. Sonuncusu, Dünya’dan birkaç kat daha büyük olan dev bir güneş lekesi.”
Dünyanın dört bir yanından görüldüğü gibi, dev güneş lekesi AR2786, güneş dönerken önümüzdeki günlerde daha da iyi görünecek. Optik bir yardımla, güvenli güneş filtreleri kullanarak veya dolaylı bir görüntüleme yöntemi kullanarak bir anlığına bakmak mümkün olacak. İşte güneşi güvenle gözlemlemek için 7 ipucu:
NSO’da gelecek güneş lekelerini heliosismoloji yoluyla tahmin etme çabalarına liderlik eden bilim insanı Kiran Jain, büyük güneş lekesi AR2786 için şunları söyledi:
“Bu güneş döngüsüne sahip olduğumuz en güçlü uzak taraf sinyali. Sinyali ilk olarak 14 Kasım 2020’de uzaktaki görüntülerimizde fark ettik. İlk başta göze çarpmıyordu, ancak hızla büyüdü ve sadece bir gün sonra algılama eşiklerini aştı. Yeni güneş döngüsünün çok erken safhasında olduğumuz için, bu büyük noktadan gelen sinyal açıkça göze çarpıyor.”
Arizona, Sedona’daki Victor C. Rogus da 24 Kasım’da AR 2786’yı ele geçirdi. Şu anda noktanın güneşin kenarından ne kadar uzakta olduğunu görüyor musunuz? Güneşin dönüşü onu daha iyi bir görüşe getiriyor.
Güneş fırtınaları, etkileri güneş sistemimizde hareket eden ve bazen Dünya’yı vuran güneşteki bir rahatsızlıktır. Genellikle güneş lekeleriyle aynı bölgede, özellikle de AR2786 gibi büyük, karmaşık güneş lekelerinde ortaya çıktıkları görülür. Dünya’nın atmosferi, dünyasal yaşamı güneş fırtınalarının etkilerinden korur, ancak güneş aktivitesi teknolojilerimizi etkiler. NSO şu şekilde açıkladı:
“Manyetik alan ne kadar dolaşırsa, büyük güneş patlamalarına ve koronal kütle püskürmelerine neden olma olasılığı o kadar yüksek olur ki bu da Dünya’da etkilere neden olabilir. Bunlar iletişim ağı, GPS ve muhtemelen elektrik şebekesi sistemleri üzerindeki etkileri içerir.”
Dolayısıyla, AR2786 gibi bir güneş lekesi meydana geldiğinde, güneş bilimcileri ve diğer güneş gözlemcileri, güneş fırtınalarını ve onlarla birlikte gelen ani, parlak güneş patlamalarını izlemeye başlarlar. Güneşin yarattığı bu etkinliğe uzay hava durumu, olarak şöyle tanımlanır:
“Güneşte, güneş rüzgarında ve Dünya’nın manyetosferinde, iyonosferinde ve termosferinde, uzayda taşınan ve yer temelli teknolojik sistemlerin performansını ve güvenilirliğini etkileyebilen ve insan hayatını veya sağlığını tehlikeye atabilen koşullar.”
Uzay Hava Durumu sitesine göre, güneşte AR2786’ya yakın olan daha küçük güneş lekesi AR2785, 23 Kasım günü geç saatlerde C4 sınıfı bir güneş patlaması üretti:
“Patlama, güneşten 350.000 km’den daha fazla bir plazma bulutu fırlattı. NASA’nın Solar Dynamics Gözlemevi fışkırmayı kaydetti [aşağıdaki animasyonlu resme bakın].”
Uzay Hava Durumu, AR2785’ten gelen bir ultraviyole radyasyon için de şunları bildirdi:
“Kısaca atmosferimizin tepesini iyonlaştırarak Dünya’ya çarptı. Bu da Doğu Avustralya ve tüm Yeni Zelanda dahil Güney Pasifik’te kısa dalga radyo kesintisine neden oldu: Etkilenen frekanslar esas olarak 10 MHz’nin altındaydı. İleride daha fazla güneş patlaması olacak. 25. Genç Güneş Çevriminde (AR2783, AR2785, AR2786) en büyük güneş lekelerinden üçü ya Dünya’ya bakıyor ya da bizim yönümüze doğru dönüyor.”
23 Kasım 2020’de, AR2786 – AR2785 yakınlarındaki daha küçük güneş lekesinden gelen bir güneş patlaması, nihayetinde Dünya’yı etkileyen bir plazma bulutunu güneşten fırlattı. Bu tür bir olay, bilim insanlarının güneş üzerindeki aktiviteyi incelemelerinin nedenidir.
Ulusal Güneş Gözlemevi, dünyanın dört bir yanına yerleştirilmiş altı izleme istasyonundan oluşan GONG ağı aracılığıyla bu olayların güneşte izlenmesine yardımcı oluyor. Altı istasyon, GONG ağı 24 saat güneşi gözlemlerini kapsıyor.
Ulusal Güneş Gözlemevi direktörü Valentin Martinez Pillet şu yorumu yaptı:
“GONG ağı, USA uzay hava hazırlığına önemli bir hizmet sağlıyor. Ancak GONG otuz yaşına yakın ve bir yükseltmeye ihtiyacı var. Orijinal sistem, uzay havası düşünülerek yaratılmadı, bu nedenle, öncelikli olarak uzay havası ile özel olarak ayarlanmış modern aletlerle Yeni Nesil GONG ağı için seçenekleri araştırıyoruz.”
NSF tarafından finanse edilen GONG ağı, güneşin içindeki değişiklikleri ölçmek için ses dalgalarını kullanır ve bu, Dünya’dan uzak olan taraftaki güneş lekelerinin göstergesi. Güneş lekesi içermeyen (üst panel) ve güneş lekeleri (alt panel) ile güneşin iç akustik dalgalarının bu diyagramları, güneş lekesinin manyetik alanının akustik dalgaları nasıl bozarak imzalarını değiştirdiğini gösterir. Bu değişikliği ölçmek, bilim insanlarının güneşin uzak tarafındaki güneş lekelerini tahmin etmelerine olanak tanıyor.
24 Kasım 2020 sabahı Avustralya’dan görüldüğü şekliyle dev güneş lekesi AR2786. Güneş lekesi, güneşin tam kenarında, neredeyse saat 9 konumunda.
Sonuç: 18 Kasım’da Ulusal Güneş Gözlemevi’ndeki bilim insanları, güneşin arkasından büyük bir güneş lekesinin ortaya çıkacağını tahmin etmek için heliosismoloji tekniğini kullandılar. Şimdi o güneş lekesi – AR2786 – görülebiliyor.
