Garip ve Harika Kara Deliklerle Dolu Gökadamız
Kara delikleri bulmak gerçekten zordur. Bunlar, ışığın onlardan kaçamayacağı kadar güçlü çekim gücü olan nesnelerdir, bu yüzden onları bulmak için çevrelerinden gelen ipuçlarına güvenmek zorundayız. Güneşten 20 kat daha ağır olan bir yıldızın yakıtı bittiğinde, çöker ve bir kara delik oluşur.
Bilim insanları, Samanyolu’nun etrafında bu karadeliklerden on milyonlarca olduğunu tahmin ediyor, ancak şimdiye kadar sadece birkaç düzine tanımlanabildi. Bunların çoğu, her biri diğerinin etrafında dönen bir yıldızla bulunuyor. Bu tür bir çift yıldız için başka bir isim ikili sistemdir.
Bunun nedeni, doğru koşullar altında yıldızdan gelen malzemenin karadelikle etkileşime girerek varlığını ortaya çıkarmasıdır. Yukarıdaki videoda Samanyolu’muzda ve onun komşu gökadasında bulunan göreli boyutları ve yörüngeleri ile ölçeklenmiş bu ikili sistemlerden birkaçı görülmektedir.
Video, her bir sistemin, Dünya’daki görüş noktamızdan burada gördüğümüz şekilde eğildiğini de gösteriyor. Elbette bilim insanlarımız bu kara delikler hakkında daha fazla veri topladıkça, onları anlamamız gelişecek ve değişecektir.
Yıldız ve kara delik yörüngesi yeterince yakınsa, kara delik yoldaş yıldızından malzeme çekebilir! Malzeme kara deliğe doğru dönerek düşerken, toplanma diski adı verilen düz bir halka oluşur. Bu yüzden disk çok ısınır ve parlayarak parıltılı ışık patlamalarına neden olur.
Yukarıda canlandırmada tasvir edilen V404 Cygni, Güneş’ten biraz daha küçük bir yıldızın, sadece 6,5 günde, kütlesinin 10 katı bir kara deliğin yörüngesinde döndüğü ikili bir sistemdir. Kara delik, yıldızın şeklini bozar ve yüzeyinden malzeme çeker.
2015 yılında V404 Cygni, Swift uydusu tarafından başlangıçta tespit edilen X-ışın patlamaları ile 25 yıllık bir uykudan uyanır. Aslında, V404 Cygni her birkaç on yılda bir patlamakta, belki de toplanma diskinin dış kısımlarında biriken ve sonunda içeri akan bir malzeme tarafından yönlendiriliyor.
Diğer durumlarda, kara deliğin yoldaşı, güçlü bir yıldız rüzgarı olan dev bir yıldızdır. Bu, Güneşimizin rüzgarı gibi olup, ancak daha da güçlüdür. Malzeme yoldaş yıldızdan dışarı fırlarken, bir kısmı kara deliğin çekim gücü tarafından yakalanır ve bir yığılma diski oluşturur.
Yoldaş yıldızın rüzgarından güç alan ünlü bir kara delik örneği Cygnus X-1‘dir. Aslında, kara delik olarak geniş çapta kabul gören ilk nesnedir! Son gözlemlerle, kara deliğin kütlesinin Güneşimizin 20 katı kadar olabileceği tahmin ediliyor. Ve onun yıldız arkadaşı, Güneş’in yaklaşık 40 katı ağırlığında olup tembel bir yıldız değildir.
Galaksimizin, bir dizi çift yıldız sistemlerinde birçok boyutta kara deliklerle dolu olduğu biliniyor, ancak şu ana kadar bunların yalnızca küçük bir kısmı bulunabildi. Bilim insanları, kara delik topluluğumuza yenilerini eklemek için gökyüzünü incelemeye devam ediyorlar.
