Dünya tehlikeli bir ortamda bulunmaktadır. Asteroitler ve kuyruklu yıldızlar gibi kozmik cisimler sürekli olarak uzayda birbirlerine yakınlaşır ve sıklıkla gezegenimize çarparlar.

Bunların çoğu bir tehdit oluşturamayacak kadar küçüktür, ancak bazıları endişe kaynağı olabilir. Böyle bir cismin gezegenimize çarpma olasılığının gerçekte ne olduğunu ve hükümetlerin böyle bir olayı önlemek için yapılacak araştırmalara yeterince para harcayıp harcamadığını biliyor muyuz?

Bu soruların cevaplarını bulmak için, Dünya’ya yakın nesnelerin (NEO) ne olduğunu bilmek gerekir. Bugüne kadar NASA, daha büyük olanların tahminen yalnızca % 40’ını izledi. Sürpriz asteroitler geçmişte Dünya’yı ziyaret ettiler ve şüphesiz gelecekte de edecekler. Ortaya çıktıklarında, insanlık olarak bu duruma hazırlıklı mıyız?

Asteroitler ve kuyruklu yıldızlardan gelen tehdit

Çeşitli boyutlarda milyonlarca gök cismi Güneş’in etrafında döner. Dünya’ya yakın tehlike oluşturacak nesnelerin yörüngeleri, onları Güneş’in yaklaşık 190 milyon km yakınına getirecek olan göktaşları ve kuyruklu yıldızlar içerir.

Gökbilimciler, Dünya’ya yakın bir nesneyi gezegenin yaklaşık 7,5 milyon km yakınına geldiyse ve çapı en az 140 m’yse bir tehdit olarak kabul eder. Bu büyüklükte bir gök cismi Dünya’ya çarparsa, bütün bir şehri yok edebilir ve aşırı bölgesel yıkıma neden olabilir.

Daha büyük nesneler (1 km veya daha büyük) küresel etkilere ve hatta kitlesel yok oluşlara neden olabilir. En ünlü ve yıkıcı etki 65 milyon yıl önce 10 km çapında bir asteroidin şimdiki Yucatan Yarımadası’na çarpmasıyla gerçekleşti. Dinozorlar da dahil olmak üzere dünyadaki çoğu bitki ve hayvan türünü yok etti.

Ancak daha küçük nesneler de önemli hasara neden olabilir. 1908’de Sibirya’daki Tunguska nehri üzerinde yaklaşık 50 m’lik bir gök cismi patladı. 2 bin 100 km karelik bir alan üzerindeki 80 milyondan fazla ağaç dümdüz oldu.

Gökyüzünü izlemek

Daha büyük bir kozmik cismin Dünya’yı etkileme olasılığı küçük olsa da, yıkımı muazzam olacaktır. Bu tehdit fark edildiğinde NASA’ya 10 yıl içinde 1 km veya daha büyük çapta Dünya’ya yakın nesnelerin %90’ını bulma ve izleme görevi verildi. NASA, 2011 yılında hedefini % 90 aştı.

14 Şubat 2022 itibariyle, gökbilimciler 10 bin 33’ü 140 m veya daha büyük ve 888’i en az 1 km çapında olan 28 bin 266 Dünya’ya yakın asteroit tespit etti. Bu sayıya her hafta yaklaşık 30 yeni nesne ekleniyor.

NASA yeni bir görevle birlikte, 2026’da, potansiyel olarak tehlikeli göktaşlarını aramaya adanmış kızılötesi, uzay tabanlı bir teleskop olan olan NEO Surveyor‘u piyasaya sürmesini planlıyor.

Kozmik sürprizler

Bir felaketi ancak geleceğini bilirsek ve asteroitler daha önce Dünya’nın yakınlarına gizlice girmişse önleyebiliriz. “Şehir Katili” olarak adlandırılan futbol sahası büyüklüğünde bir asteroid, 2019’da Dünya’dan 70 bin km’lik bir mesafeden geçti. 2021’de jet büyüklüğünde bir asteroit 1 km yakına kadar geldi.

2012’de büyücek bir göktaşı son anda görüldü. Bunların her biri, Dünya’yı geçmeden sadece bir gün önce keşfedildi. Araştırmalar, bunun bir nedeninin, Dünya’nın dönüşünün, bazı asteroitlerin tespit edilmediği veya sabit göründüğü bir kör nokta oluşturması olabileceğini düşündürmektedir.

Bazı sürpriz asteroitler bu şekilde gözden kaçtığından bir sorun olabilir. 2008 yılında, gökbilimciler küçük bir göktaşını Sudan’ın kırsalına çarpmadan sadece 19 saat önce fark ettiler. Ayrıca 2 km çapında bir asteroidin yakın zamanda keşfi, hala büyük nesnelerin gizlendiğini gösteriyor.

Ne yapılabilir?

Gezegeni kozmik tehlikelerden korumak için erken teşhis çok önemlidir. 2021 Gezegen Savunma Konferansı’nda bilim insanları, tehlikeli asteroitlere karşı başarılı bir savunma yapmak için en az beş ila 10 yıllık bir hazırlık süresi önerdiler.

Gökbilimciler tehlikeli bir nesne bulurlarsa, bir felaketi azaltmanın dört yolu olduğunu söylüyorlar. Birincisi, bölgesel ilk yardım ve tahliye önlemleri. İkinci bir yaklaşım, küçük veya orta büyüklükteki bir asteroidin yakınında uçmak için bir uzay aracı göndermek; geminin çekimi ile yavaş yavaş nesnenin yörüngesini değiştirmek.

Üçüncü ve dördüncü yol daha büyük bir asteroidin yolunu değiştirmek için ya yüksek hızlarda bir şekilde çarpmak ya da yakınında bir nükleer savaş başlığı patlatmak. Bunlar uçuk fikirler gibi görünebilir, ancak Kasım 2021’de NASA, bu yöntemlerin kanıtı olarak dünyanın ilk tam ölçekli gezegen savunma görevini başlattı: DART.

Büyük asteroit Didymos ve küçük uydusu şu anda Dünya için bir tehdit oluşturmuyor. Eylül 2022’de NASA, Didymos’un ayına saatte yaklaşık 24 bin km’lik bir hızla ve 610 kg’lık bir sondayla çarparak asteroidin yörüngesini değiştirmeyi planlıyor.

Tehdit edici asteroitlerin neden yapıldığı hakkında daha fazla bilgi edinmek de önemlidir, bileşimleri onları saptırmada ne ölçüde başarılı olacağımızı gösterebilir. Asteroit Bennu, 490 m çapındadır. Yörüngesi onu 24 Eylül 2182’de Dünya’ya tehlikeli bir şekilde yaklaştırdığında çarpışma olasılığı 2 bin 700’de 1 olacaktır.

Bu büyüklükteki bir göktaşı tüm bir kıtayı yok edebilir. Bu nedenle NASA Bennu hakkında daha fazla bilgi edinmek için 2016’da OSIRIS-Rex sondasını fırlattı. Uzay aracı Bennu’ya gitti, fotoğraflar çekti, örnekler topladı ve 2023’te Dünya’ya dönmesi bekleniyor.